TDD SAYI : 51 KASIM �
ARALIK 95
K�pe G�vezi (Magenta)
Do�. Dr. S�reyya �lker
Marmara �. T�p fak�ltesi Patoloji ABD
�talya'n�n
Magenta kentinin ad� erguvan rengine �alan k�z�l
renkteki boyan�n da ad� olmu�tur. Bu boya 1859 y�l�nda
bulunmu�tur. O y�l �talya'n�n Magenta kentinde Avrupa'da
yank�lar uyand�ran bir vuru�ma olmu�tur. Bu vuru�man�n
an�s�na o y�l bulunan boyaya magenta denmi�, zamanla bu ad o
boyan�n rengini de tan�mlar olmu�tur (23). Bu s�z daha �ok
Anglosakson yaz�n�nda kullan�lmaktad�r. Dirgerlik(�p)
dilinde de yer almaktad�r (8,22); ��nk�, ad� ge�en boya �ok
kullan�lan bir dokuyla mikrop boyas� olup bununla boyan�n
doku kesitleri mikroskop alt�nda yine o renkte
g�z�kmektedir. Dirgerlik d���ndaysa s�zc�k bas�mc�l�k
kesiminde yayg�n olarak macenta s�yleni�iyle
kullan�lmaktad�r; ��nk� bu renk �a�da� bas�mc�l�k
uygulay�m�nda sar�, g�k, kara, akla birlikte be� ana renkten
biridir. �a�da� bas�mc�l�kta k�z�l ana bir renk
say�lmamakta, macentayla sar�n�n kar��t�r�lmas�yla elde
edilmektedir. Bununla birlikte bu s�z genel s�zl�klerimize
girmemi�tir. Boyan�n en�ok kullan�ld��� dirgerlik
dallar�ndan biri olan patolojide bu rengin tan�m�nda g��l�k
�ekilmekte, u�ra�ta�lar�m�z mikroskop alt�nda de�i�ik
ayr�lt�lar� g�z�ken bu rengi, yakla�t��� bile�enlerine g�re
pembe, k�rm�z�, mor s�fatlar�yla tan�mlamay�
ye�lemektedirler. Bu renge �zg�l bir ad yak��t�rmak
isteyenler, ger�ekte parlak pembe anlam�na gelen
�ingene pembesi s�z�n� kullanmaktad�rlar.
Biz
s�zl���m�zde bu rengin kar��l���n� g�vez olarak
vermi�tik (22). Bunda , dayana��m�z �o�u s�zl�klerde g�vezle
magentan�n tan�mlar�n�n �rt��mesi olmu�tu. Redhouse'un 1950
bas�s�nda �ngilizce magenta "morumsu k�rm�z� boya veya renk"
olarak tan�mlanm��t�r (15). Ad� ge�en s�zl���n 1972
bas�s�nda bu tan�m�n yan�na T�rk�e kar��l�k olarak
galibarda s�z� verilmi�tir (17). TDK'nun T�rk�e
s�zl���nde T�rk�e g�vez s�z� "mora �alan k�rm�z�" olarak
tan�mlanm��t�r (2). Bu tan�m ad� ge�en s�zl�kte galibardayla
bordo s�zlerinin kar��l���nda da verilmi�tir. Bug�n i�in
bu s�zlerden dilimizde en yayg�n olarak bilineni bordodur.
�ngilizce'nin en b�y�k s�zl��� olan Webster'de gerek macenta
s�z�, gerekse bordonun Ingilizcesi olan claret s�z�
"erguvana �alan k�z�l" anlam�na gelen purplish red
bi�iminde tan�mlanm��lard�r (23). Bu bilgilerin �����nda ad�
ge�en s�z� bordonun e�anlaml�s� olarak d���n�p kar��l���n�
g�vez olarak vermi�tik; ancak, macenta s�z�yle tan�mlanan
rengin bordoya oranla daha a��k olmas�, bu kavram�n g�vezle
e�anlaml� olmay�p onun a��k bir ayr�lt�s� oldu�unu
d���nd�rmesi, konuyu daha derinlemesine ele almam�z�
gerektirdi. Bu arada kavrama kimi s�zc�klerde tan�mlad���
renge daha uzak kalan s�fatlar�n yak��t�r�ld���n� g�rd�k.
�rne�in Hornby'nin �ngilizceden �ngilizceye s�zl���nde
magenta "bright crimson" olarak tan�mlanmakad�r (11).
Bu, parlak karmen anlam�na gelmektedir ki, dilimizde
tav�ankan� olarak tan�mlanan k�z�l ayr�lt�s�d�r.
Redhouse ile Okyanus T�rk�e
s�zl�kte tav�ankan�n�n Ingilizcesi bright carmine
olarak verilmi�tir (16, 21). Carmine ile crimson e�anlaml�
olup Arap�a k�rm�z� den bozmad�r (23). �lkemizde karmen
ad�yla bilinen bu renk k�z�l�n koyu bir ayr�lt�s� olup mora
veya erguvana �almas� s�z konusu de�ildir. K�z�l�n bu
ayr�lt�s�n�n T�rk�e kar��l���n� s�zl���m�zde.aldak
olarak �nerdik (22). Macentan�n e�anlaml�s� olan
galibardan�n ingilizce kar��l��� Redhouse'da bright
scarlet olarak verilmi�tir (16). Bu, parlak al
anlam�na gelmektedir. Al, parlak k�z�l anlam�na gelmektedir.
Dolay�s�yla zaten parlak bir ayr�lt�y� tan�mlayan al ad�n�n
ba��na parlak s�fat�n�n getirilmesi bize uygun
g�z�kmemektedir. Ayr�ca al�n mora veya erguvana �almas� s�z
konusu de�ildir. Okyanus T�rk�e s�zl�kte galibarda s�z� mora
�alan k�rm�z� olarak tan�mlanmakla birlikte �ngilizcesi yine
bright scarlet olarak verilmi�tir (21). Dolay�s�yla tan�mla
kar��l�k �eli�mektedir. Bunun, Redhouse'un bilgisinin
ele�tiri s�zgecinden ge�irilmeksizin aktar�lmas�ndan
kaynakland��� anla��lmaktad�r. Bu veriler, kavram�n gerek
�lkemizde, gerek d�nyada iyi bilinmedi�ini, bu konudaki
bilgilerin bulan�k oldu�unu g�stermektedir.
Konu
�zerindeki g�r��lerini ald���m�z �nl� kapak ressam� Sn. Sait
Maden macentan�n az erguvana �alan al oldu�unu, ala biraz
erguvan eklemekle elde edildi�ini belirtmi�lerdir.
Dolay�s�yla Webster'in k�rm�z� erguvan� (purplish red)
tan�m� bu renk i�in olmakta, bordo i�in olmamaktad�r. Konuya
a��kl�k getirmek i�in mor ile erguvan rengi
kavramlar�na da a��kl�k getirmek gerekmektedir. �emsettin
Sami moru g�vezle g�k aras� bir renk olarak tan�mlamaktad�r
(19). Dolay�s�yla k�z�lla mor aras� bir rengin ad� olan
g�vez s�z� dilimizde ba�ka renklerin tan�m�nda bile
kullan�lan ana� bir kavramd�r. Moru, daha a��k bir deyi�le,
k�z�lla g�k aras� bi�iminde tan�mlayabiliriz. Erguvan rengi
eflatuna �alan al, eflatun a��k mordur (2). Dolay�s�yla
macentan�n bile�iminde al, g�k, ak bulunmakta, bunlardan al
a��r basmaktad�r. Ba�ka bir deyi�le al a��rl�kl�,
al-mor-pembe kar���m�d�r.
Bu renk
do�ada k�pe �i�e�i ad�n� ta��yan �i�ekte
bulunmaktad�r (2). Bu �i�e�in Latince ad� fuchsiad�r
(8). Bu s�z ayr�ca bu �i�ekleri ta��yan bitkinin de ad�d�r.
Bitkinin cins ad� Fuchsia (2). �rnek t�r ad�
Fuchsia speciosa Hort. ile Fuchsia hybrlda Voss.tur
(4, 22). Bir�ok ba�ka t�rleri de vard�r (21). 16. yy'da
Alman bitkibilimcisi Leonard Fuchs'�a bulunmu�tur
(8). Ad�n� ondan almaktad�r. �i�eklerinin rengi
al-erguvan-pembe aras�nda de�i�mektedir. �lgin�tir ki son
y�llarda macenta kozmetikle giyimcilikte bu �i�e�in ad�n�n
Frans�zca ile �ngizlicedeki okunu�u olan f�jye ad�yla
bilinmektedir. Fuchsia s�z� bat� dillerinde de macenta
anlam�nda kullan�lmaktad�r (23). �zellikle �ok tutulan bir
dudak boyas� rengidir. Bu s�z de macenta gibi T�rk�e
s�zl�klere daha girmemi�tir. Bu veriler �����nda gerek renk,
gerek boya anlam�na gelen macentan�n T�rk�e kar��l���n� k�pe
�i�e�ine �zg� g�vez anlam�na gelmek �zere k�pe g�vezi
bi�iminde d�zeltme gere�ini duyuyoruz.
Yukar�da bu
rengin T�rk�e s�zl�klerde ge�en ad�n�n galibarda
oldu�unu belirtmi�tik. Bu s�z �talyan devrimcisi General
Garibaldi'nin ad�ndan bozmad�r. Ad� ge�en pa�ayla
g�n�ll�leri k�pe g�vezi g�mlek giyerlermi� (21). Bu renge bu
y�zden Garlbaldi k�rm�z�s� (rouge garibaldien) da
denmektedir (21). Bu s�z �emsettin Sami'nin Kamus-u
T�rk�'sinde ge�mektedir (19). Dolay�s�yla dilimize 20. yy'da
girdi�i anla��lmaktad�r. TDK'n�n T�rk�e S�zl�k'�n�n 1945
y�l�nda yay�mlanan ilk bas�s�yla Redhouse'un 1950 bas�s�nda
galibarda s�z� yaln�zca boya ad� olarak yer almaktad�r (1,
15). Redh�use'da fuchsin ba�l��� alt�nda ad� ge�mekedir
(15). �a�da� s�zl�klerdeyse renk ad� olarak yer almaktad�r.
(2,16, 21). Bu veriler bu s�z�n dilimize �nce bir boya ad�
olarak girdi�ini, daha sonra renk ad� a��rl�kl� olarak
kullan�ld���n�, �imdilerdeyse yerini kozmetikle giyimcilikte
f�jye, bas�mc�l�kta, dirgerlikte macenta s�zlerine
b�rakt���n�, bu s�recin daha s�zl�klere yans�mad���n�, bu
y�den f�jyeyle macenta s�zleri daha s�zl�klerimize
girmemi�ken galibarda s�z�n�n de s�zl�klerde varl���n�
s�rd�rd���n� g�stermektedir. Bu bo�luk T�rk�e k�pe g�vezinin
�n�n� a�abilecek bir kap�d�r. Garibaldi k�rm�z�s� s�z�nden
esinlenerek k�pe g�vezinin e�anlaml�s� olarak pa�a g�vezi
s�z�n� yine hem renk, hem de boya ad� olarak �neriyoruz.
Yukar�da,
macentan�n Webster'de k�rm�z� erguvan� anlam�na gelen
purplish red bi�iminde tan�mland���n� belirtmi�tik.
Ger�ekte bunun eksiksiz �evirisi erguvan� k�rm�z�d�r;
ancak bu s�z erguvan k�rm�z�s�yla birlikte erguvan
renginin e�anlaml�s� olarak kullan�lmakta, yani erguvana
�zg� k�z�l anlam�na gelmektedir. Oysa yukar�da anlat�lmak
istenen erguvana �alan k�z�ld�r. Dolay�s�yla k�rm�z�
erguvan� bi�iminde aktarabiliyoruz. Erguvan rengi ba�ta
Romal�lar olmak �zere bir�ok uluslar�n ilgi g�sterdi�i
�ekici bir renk olmu�tur. Yukar�da da belirtti�imiz �zere
eflatuna �alan ald�r. Bu renge b�t�n dillerde k�z�l, mor,
g�vezden ayr� bir kavram olarak yer verilmi�, ana renklerden
birinin ayr�lt�s� olarak de�erlendirilmesi gerekti�inde
k�z�la sokulmu�tur. Yunancas� porphyra, Latincesi
purpura, �ngilizcesi purple, Almancas�
p�rp�rrot, Osmanl�calar� firfir� ile
erguvan�dir. Do�ada erguvan adl� bitkinin �i�ekleriyle
Latince ad� purpura olan bir salyangoz �e�idi (��ten
kurtlang�c�) bu renktedir. Divan� L�gat-it T�rk'te de yer
alan eski T�rk�e kar��l�klar� yipin, yipkil,yipkindir
(5,7,12, 22). Birde Divan� L�gat-it T�rk'te bu anlamda ge�en
bir bay�n s�z� vard�r ki (7,12), Clauson bunun
yipinin yanl�� yaz�lm�� bir bi�imi oldu�u kan�s�ndad�r (5).
Bu bilgiler �����nda renk ad� olarak k�pe g�vezinin bir
ba�ka e�anlaml�s�n�n k�z�lyipin olmas�n� �neriyoruz.
Ad� ge�en rengin k�z�l bile�eni al oldu�undan
alyipin s�z� de bu ba�lamda bir ba�ka se�enek olarak
sunulabilir.
Bir boya
ad� olarak macenta daha �ok fuchsin ad�yla bilinmektedir.
Ad�n� yine k�pe �i�e�inden almaktad�r. Yukar�da
belirtti�imiz �zere galibarda, Garibaldi k�rm�z�s� s�zleri
bu anlamda da kullan�lmaktad�r. K�pe g�vezi s�z� bu anlam�n
da kar��l���d�r. Pa�a g�vezi s�z� yine bu anlam�n da
e�anlaml�s�d�r. Fuchsin s�z�n�yse dilimize k�pe boyas�
olarak aktard�k (23). Macentan�n bu anlamlar�n�n
e�anlaml�lar� rosein, rubin, solferinodur. Bunlar�
dilimize aktarmay� uygun bulmad�k; ��nk� pembe, k�z�l gibi
ba�ka renkleri tan�mlamaktad�rlar.
Bu
anlamdaki macentan�n ba�l�ca �e�itleri magenta l, II, III,
0'd�r. Bunlardan ilki daha �ok rozanilin olarak
bilinmekte olup kar��l�klar� al�ivitin (22) ile
k�pe g�vezi l'dir. �kincisi k�pe g�vezi ll'dir.
���nc�s� daha �ok Isorubin olarak bilinmekte olup
kar��l�klar� yeni k�pe g�vezi (new fuchsin),
k�pe e�g�vezi, k�pe g�vezi lll't�r. Sonuncusu daha
�ok pararozanilin olarak bilinmekte olup kar��l�klar�
kar��al�ivitin, k�pe g�vezi 0'd�r.
Fuchsin
s�z�n�n t�revleri fuchsinophil, fuchsinophilia, f�ksin
cisimcikleri, f�ksin jelozu olup kar��l�klar�
g�vezcil (22), g�vezcillik (22), g�vezcik
(22); k�pe g�vezi donduruktur.
K�pe g�vezi
teriminde ge�en g�vez s�z�n�n k�k�yle anlam�, bu s�z�n
tan�mlad��� kavram�n kapsam�na da bir a��kl�k getirmemiz
gerekmektedir. Bu s�z g�k k�k�n�n sonuna -ez eki
getirilerek olu�turulmu�tur (3, 9, 10). Raesaenen'e g�re
alak�z�l, koyu, karaca anlamlar�na gelmektedir (14).
Besim Atalay'a gore g�gez g�k rengine �alan, mavimsi
demektir (3). Hatibo�lu'na g�re g�k rengine �alan mavimsi,
mora �alan k�rm�z� demektir (10). Eyubo�lu'na g�re morla
k�z�l aras� oland�r (9). �gel'e g�re g�vez, g�vez
morumsudur (13).
Tarama
s�zl���nde g�vezi bi�iminde ge�en s�zc���n
ye�ilimsi, morumsu anlamlar�na geldi�i belirtilmi�,
kaynak olarak' 15. yy'da ya�ad��� an�lan Eb�lfazl
Hubey�-�t-Tiflis�'nin "Kanun-�l edeb fi zabt-�
kelimat-il-Arab" adl� Arap�a-Fars�a s�zl���n�n 18. yy'da
M�stakimzade S�leyman Sad�ddin.Efendi eliyle yap�lan T�rk�e
�evirisi g�sterilmi�tir (20).
Derleme
s�zl���ne g�re g�vezi, g��ezi, g�vez, g�vez, g�vezi
s�zleri Artvin, Ayd�n, Bal�kesir, Burdur, Denizli,
Eski�ehir; Kastamonu, K�rklareli, Konya, K�tahya, Mu�la,
Samsun, Yozgat illerimizde koyu k�rm�z�, vi�ne ��r���
renk anlam�na gelmektedir. G�vez s�z� �anakkale, �orum,
Manisa; Sinop illerimizde ye�ille mor aras� bir renk
anlam�na da gelmektedir (6).
�emsettin
Sami'ye g�re g�vez "koyu ve az mora �alan k�rm�z�"d�r (19).
Steuer-wald'e g�re mora �alan koyu k�rm�z�d�r (18).
Redhouse'a g�re koyu k�rm�z�, mordur (16). TDK'nun T�rk�e
s�zl���nde mora �alan k�rm�z� olarak tan�mlanmaktad�r (2).
T�rk�e s�zl�klerin hepsinde yer ald���n� g�rd���m�z bu
T�rk�e s�zc�k son y�llarda konu�ma dilimizde yerini
Frans�zca bordo s�z�ne b�rakmaya ba�lam��t�r.
Dolay�s�yla bu �z �zerinde de durmam�z gerekmektedir.
Bordo s�z�
Fransa'n�n Bordeaux liman�n�n okunu�udur. Ad�ge�en
yere �zg� �arapla bu �arab�n rengini tan�mlamaktad�r. Bu
renge ayr�ca �arap tortusu rengi de denmektedir (2,
21). �ngilizcesi claret ile claret red dir
(16). Dar anlamda g�vezin, bordo �arab�n�n rengine uyan
belirli bir ayr�nt�s�n� tan�mlayan bu s�z geni� anlamda mora
�alan k�z�l�n b�t�n ayr�nt�lar�n� kapsamaktad�r. Osmanl�ca
�arab� dir (18,21). Gerek bu s�z, gerekse bunun
g�n�m�zde kullan�lan bi�imi olan �arap rengi s�z�
bordonun her iki anlam�n�n yan� s�ra mora �almayan �arap
k�z�l�n� da tan�mlamaktad�r (2, 16, 18, 21).
Bir renk
ad� olarak bordonun bir e�anlaml�s� bordo k�rm�z�s�d�r.
Dirgerlik dilinde bu s�z daha �ok serazin ad�yla
bilinen bir boyan�n ad�d�r (8). Serazin s�z� kiraz
anlam�na gelen Latince cerasus s�z�n�n t�revidir.
Rumcadan bozma kiraz s�z�n�n kar��l���n� s�zl���m�zde ku�
eri�i olarak verdik (22). Bu, Latincesi olan Prunus
avlumun �evirisidir (4). Serazine de ku� eri�i boyas�
dedik (22). Bordo k�rm�z�s�n�n �evirisi olarak �ak�r
g�vezi s�z�n� bunun e�anlaml�s� olarak �neriyoruz.
Burada �ak�r s�z� Arap�a �arab�n kar��l���d�r (22).
�ak�r g�vezi s�z� ayr�ca dar anlamdaki bordo renginin de
kar��l��� olabilir. Bordo �arab�na da g�vez �ak�r
denebilir; ��nk�, bu �arap d���nda kalan k�z�l �araplar
�arap k�z�l� veya fes rengi ad�yla bilinen koyu
k�z�l renklerdir. G�vez renk bordo �arab�na �zg�d�r.
Yukar�daki bilgilerden T�rk�e
g�vez s�z�n�n eski kaynaklarda halk dilinde mora, g�ke veya
ye�ile �alan �e�itli renkleri tan�mlad���n�, genel
dilimizdeyse dar anlamda mora �alan koyu k�z�l, geni�
anlamda mora �alan k�z�l anlam�na geldi�ini g�r�yoruz.
S�zc���n geni� anlam�n�n izgesini ��karacak olursak
k�z�l-mor-erguvan ��geni i�erisinde kalan ayr�lt�lar�
kapsad���n� g�r�r�z. Bu izge i�erisinde yer alan belli ba�l�
ayr�lt�lar a��ktan koyuya do�ru k�pe g�vezi, saray
k�rm�z�s�, mor karmen, �ak�r g�vezi, vl�ne��r���d�r.
Bunlardan k�pe g�vezi erguvana �alan al, saray k�rm�z�s�
mora �alan al, mor karmen mora �alan karmen, �ak�r g�vezi
mora �alan �arap k�z�l�, vi�ne��r��� mora �alan vi�ne
rengidir.
�arap
k�rm�z�s� i�ine biraz mor kat�larak parlakl���
giderilmi� al olup Osmanl� saray�nda �ok sevilen bir renkli
(21). Soylu bir renk say�lmaktad�r. Fars�a saray s�zc���nden
kurtulmak i�in bu ulusal rengimize t�rk g�vezi
denebilir.
Mor
karmen T�rk�e s�zl�klerde ad� ge�meyen bir g�vez
ayr�lt�s� olup �ngilizcesi viole carminedir (23). Kan
rengiyle �arap k�z�l� aras� koyu k�z�l olan karmenle menek�e
rengi aras�ndaki renktir. Yukar�da karmenin T�rk�esinin
aldak oldu�unu belirtmi�tik. Buna Aldak g�vezi
denebilir.
Vi�ne��r���, k�z�l�n en koyu ayr�lt�s� olan vi�ne
rengiyle mor aras�ndaki renk olup g�vezin en koyu
ayr�lt�s�d�r. S�zl�klerimizin �o�u bu rengi a��k�a
tan�mlamaktan ka��n�p ��r�k vi�ne rengi oldu�unu s�ylemekle
yetinmektedirler (2, 21). Redhouse'da �ngilizce
erguvani ala anlam�na gelen purplish brown
olarak verilmi�tir (16). Okyanus T�rk�e s�zl�kte de
�ngilizcesi b�yle verilmi�tir (21). Steuerwald'de Almancas�
g�k�ek�z�l (blaeulisch-rot), k�z�lca mor
(r�tlisch-violett) olarak verilmi�tir. Bunlar�n hi�biri bu
rengi do�ru olarak tan�mlayamamaktad�r. Slavca vi�ne
s�z�nden kurtulmak i�in bu renge ��r�k g�vez
denebilir. G�vezin en koyu ayr�lt�s� oldu�unu vurgulamak
i�in karag�vez de denebilir.
KAYNAK�A
1) A�akay MA. T�rk�e s�zl�k. TDK L�gat
Kolu. �stanbul, 1945.
2) A�akay MA. T�rk�e s�zl�k 1, 2. 8.
bas�. �zerinde �al��anlar: Eren H, G�zayd�n N, Parlat�r �,
Tekin T, Z�lfikar H. Atat�rk K�lt�r, Dil ve Tarih Y�ksek
Kurumu TDK 549. S�zl�k, Bilim ve uygulama Kolu yay�nlar�: 1.
Ankara, 1988.
3) Atalay B. T�rk dilinde ekler ve
k�kler �zerine bir deneme. TDK. �stanbul, 1941.
4) Bedeviyan AK. lllustrated
polyglottic dictionary of plant names. Argus and Papazian
Presses. Cairo, 1936.
5) Clauson G. An etymological
dictionary of pre-thirteenth century Turkish. University
Press. Oxford, 1972.
6) T�rkiye'de halk a�z�ndan derleme
s�zl��� I-XII. TDK 211/1_12. Ankara,
1963-1982.
7) Divan� Ingat-il T�rk dizini. TDK
368. Ankara, 1972
8) Dorland's illustrated medical
dictionary. 27. ed. Saunders. Philadelphia,
1988.
9)Eyubo�lu �Z. T�rk Dilinin etimoloji
s�zl���. 2. bas�. Sosyal Yay�nlar. �stanbul, 1989.
10) Hatibo�lu V.T�rk�e'nin ekleri. TDK
407. Ankara, 1981.
11) Hornby AS, Gatenby EV, Wakefield H.
The advanced learner's dictionary of current English. 2. ed.
University Press. Oxford, 1963.
12) Ka�garl� Mahmut. Divan� l�gat-it
T�rk, Cev. Atalay B. Cilt l-lll. TDK. Ankara, 1939-1941.
13) �gel B. T�r k�lt�r tarihine giri�
6. K�lt�r ve Turizm Bakanl��� 244. K�lt�r eserleri 13.
Ankara, 1984. . ;
14) Raesaenen M. Versuch Eines
Etymologischen W�rterbuchs DerT�rksp-rachen. Lexia
Societatis Fenno-Ugricae XVII, 1. Helsinki, 1969
15) Yeni Redhouse l�gati.
Ingilizce-T�rk�e. Amerikan Bord Ne�riyat Dairesi. �stanbul,
1950.
16) Redhouse. Yeni T�rk�e-�ngilizce
s�zl�k. Redhous Yay�nevi, istanbul, 1968.
17) Redhouse. Yeni �ngilizce-T�rk�e
s�zl�k." Redhouse Yay�nevi. �stanbul,
1972. 18) Steuerwald K.
T�rk�e-Almanca s�zl�k. ABC Yay�nevi. �stanbul, 1983.
19) �emsettin Sami. Kamus-� K�rk�. 2
cilt. �stanbul, 1899.
20) XIII. y�zy�ldan beri T�rkiye
T�rk�esiyle yaz�lm�� kitaplardan toplanan tanklar�yla tarama
s�zl��� I-VIII. TDK 21.2/1-8. Ankara, 1963-1977.
21) Tu�lac� P. Okyanus 20. y�zy�l
ansiklopedik T�rk�e s�zl�k. Cilt 1,2,3. Pars Yay�nevi.
�sanbul, 1971.
22) �lker S. �lker t�p terimleri
s�zl���. B�t�nlenmi� 2. bas. �nk�l�p Kitabevi. istanbul,
1991.
23) Webster's new universal unabridged
dictionary. 2. ed. Simon-Schuster. New York, 1983.